
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi
4 Ağustos 2020 Kapalı Yazar: Yasemin KuruBüyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos- 9 Eylül 1922)
- Düzenli Ordu ve Yunanistan arasında yapıldı.
- Cephe Komutanı İsmet Paşa, Genelkurmay Başkanı ise Fevzi Çakmak’tır.
Amacı ve Önemi
- Düşmana toparlanma imkanı vermeden tek darbede yenmek
- Batı Anadolu’daki işgallere son verme
- Bu savaş sırasında yurt genelinde seferberlik ilan edildi.
- 26 Ağustos’ta Türk taarruzu Afyon üzerinden başladı ve 30 Ağustosta Yunan kuvvetleri Türk Ordusu tarafından tamamen kuşatılmıştır. Yunan Başkomutanı General Trikopis de esirler arasında yer almıştır.
- Mustafa Kemal “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” tarihi sözünü bu savaşta söylemiştir.
- 18 Eylül 1922 tarihinden itibaren Anadolu’dan Yunan Ordusu tamamen ortadan kaldırılmıştır.
- Aslıhanlar bölgesinde yapılan bu savaşa Dumlupınar Meydan Savaşı da denildi.
- Başkomutan Mustafa Kemal Paşa bu savaşı doğrudan yönettiği için Başkomutanlık Savaşı da denildi.
Not:
- Metristepe : İsmet Paşa bu cephede Yunan Ordusunun çekilişini izledi.
- Duatepe : Sakarya Savaşı’nın en çetin mücadelesine sahne oldu.
- Kocatepe : Mustafa Kemal, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa birlikte Türk taarruzunu başlattı.
Sonuçları:
- İtilaf Devletleri ve Yunanlılar Anadoluyu tamamen boşalttılar.
- Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası başarıyla sona buldu.
- Mustafa Kemal’e verilen Başkomutanlık yetkisi süresiz olarak uzatıldı.
- Tekalif-i Milliye Emirlerinin önemi bu savaş sonrası daha iyi anlaşıldı.
- Bu savaştan sonra Fevzi Çakmak’a Mareşallik, İsmet İnönü’ye Korgenerallik unvanları verildi.
- Mustafa Kemal, bu savaşa “Rum Sındığı” adını verdi.
Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
- Mudanya Görüşmeleri 3 Ekim 1922 de Bursa Mudanya da başlamıştır.
- İtilaf Devletleri adına General Harington, TBMM adına İsmet Paşa katılmıştır.
- Bu antlaşma İngiltere, Fransa, İtalya ve TBMM arasında imzalandı. Yunanistan bu konferansa doğrudan katılmadı.
Maddeleri:
- Türk- Yunan Savaşı tamamen sona erecek.
- İstanbul, Boğazlar ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacak.
Yorum: Bu maddeyle Osmanlı Devleti Hukuken sona erdi.
- Doğu Trakya TBMM’nin Ordusuna devredilecek ;ancak bu kuvvetler 8000’i geçmeyecek.
- Yunanlılar Mütareke yürürlüğe girdiği andan itibaren 15 gün içinde Meriç nehrine kadar olan Doğu Trakya’yı boşaltacak.
- Meriç Nehri Türk-Yunan sınırı kabul edilecek.
Önemi:
- Kurtuluş Savaş’ının askeri safhası sona erdi, diplomasi safhası başladı.
- Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan alınmıştır.
Lozan Barış Antlaşması (20 Kasım – 24 Temmuz 1923)
Lozan Antlaşmasına Katılan Devletler
- TBMM
- ABD (Gözlemci)
- SSCB, Bulgaristan (Boğazlar için katıldılar)
- İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Romanya, Yunanistan, Yugoslavya
- Taraflar arasında anlaşmaya varılmadığı için Lozan Barış Konferansı iki kez toplanıp dağıldı.
- Lozan Konferansı, İsviçre’nin Lozan kentinde toplandı.
- Türkiye’nin isteklerine en çok İngiltere, Fransa, İtalya karşı çıktı.
- Birinci Dünya Savaşı’nı sona erdiren en son antlaşmadır.
Konferansta Bulunan Türk Heyeti:
- İsmet Paşa (Heyet Başkanı)
- Hasan Saka (Trabzon Vekili)
- Dr. Rıza Nur ( Sinop Vekili)
Lozan’da Taviz Verilmeyen Konular:
- Kapitülasyonlar
- Ermeni Yurdu Sorunu
- Türk Devleti’nin hakları ve bağımsızlığı
Not: “Çok ızdırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni uluslar gibi hürriyet ve bağımsızlık istiyoruz.” Lozan’da ismet Paşa’nın sözüdür. Lozan’da Çözümlenen Sorunlar
- Sınırlar
- Kapitülasyonlar
- Osmanlı Borçları
- Azınlıklar
- Yabancı Okullar
- Ermeni Yurdu Sorunu
- Patrikhane
- Savaş Tazminatı
- Nüfus Mübadelesi
- Ege Adaları
- Boğazlar Sorunu
- Hatay Sorunu
Lozanda Çözümlenip Sonradan Tekrar Problem Olan Sorunlar:
- Nüfus Mübadelesi
- Yabancı Okullar Sorunu
- Patrikhane
- Osmanlı Borçları
- Boğazlar Sorunu
- Hatay Sorunu
Lozan’da Çözümlenemeyen Sorunlar: Musul Sorunu(Irak Sorunu)
Not: Lozan görüşmelerine Birinci TBMM temsilci yollamıştır. Ancak Lozan’ın onaylanması İkinci TBMM Döneminde olmuştur. Lozan Antlaşması 6 Haziran 1924’te yürürlüğe girmiştir.
Maddeleri:
1- Sınırlar
Suriye Sınırı : 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antlaşmasında belirlendiği şekliyle onaylanmıştır.
Irak Sınırı: Musul-Kerkük sorunundaki anlaşmazlıktan dolayı sınır belirlenemedi. Sınırın daha sonra TBMM ile İngiltere arasında yapılacak ikili görüşmelerle belirlenmesine karar verildi.
Not: Türk heyeti “Musul da halk oylaması yapılması gerektiği teklifini sunmuştur.” Fakat kabul edilmemiştir.
Yunanistan Sınırı: Mudanya Ateşkes Antlaşması’da belirlenen şekliyle Meriç Nehri sınır kabul edilmiştir. Yunanistan savaş tazminatı olarak Bosnaköy ve Karaağaç’ı iade etmiştir.
Doğu Sınırı: Moskova ve Kars Antlaşmalarıyla belirlenen şekliyle kaldı.
- Mısır ve Kıbrıs’ın İngiltere’nin hakimiyetinde olduğu kabul edildi.
2- Kapitülasyonlar
- Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırıldı.
- Egemenlik haklarını kısıtlayan bir sorun ortadan kaldırılmıştır.
3-Azınlıklar
- Türkiye sınırları içinde yaşayan tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilmiştir.
- Yabancı devletlerin iç işlerimize karışmasını engellemesi açısından önem taşımaktadır.
4- Boğazlar
- Boğazlar; başında bir Türk’ün bulunduğu komisyonla idare edecek. Ancak bu komisyonu Milletler Cemiyeti belirleyecektir. Bu komisyon her yıl boğazdan geçen savaş gemileriyle alakalı Milletler Cemiyetine bilgi verecektir.
YORUM: Bu madde Türkiye’nin ulusal bağımsızlığına ve egemenlik hakkına aykırıdır.
- Boğazların her iki yakasında askerden arındırılmış bölge oluşturuldu.
- Boğazlardan ticaret gemilerinin serbest, savaş gemilerinin geçişi ise Türkiye’nin isteğine bırakıldı.
5- Adalar
- Rodos ve On iki Ada İtalya’ya bırakılmıştır.
- Gökçeada(imroz), Bozcaada(Tenedos) Türkiye’ye bırakılmıştır.
- Ege Adaları Yunanistan’a verildi.
On İki Ada Hangi Antlaşmayla El Değiştirip Günümüze Geldi?
- Uşi Antlaşması ile İtalya’ya verildi.
- Lozan Antlaşması İtalya’ya tamamen bırakıldı.
- 1947 Paris Antlaşması ile Yunanistan’a geri verildi. Günümüzde ise Yunanistan’ın elindedir.
6- Yabancı Okullar
- Türkiye’de bulunan tüm yabancı okullar Türk kanunlarına uyacak şekilde karar alınmıştır. Türk Milli Eğitim müfredatına göre düzenlenmesine karar verildi.
7- Dış Borçlar
- Osmanlı Devleti’nden kalan borçlar kendinden ayrılan devletler ve TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine karar verildi.
- Dış borçlar en çok Fransa ile sorun oldu.
- Türkiye’nin Osmanlı borçlarını Türk Lirası veya Fransız Frangı olarak taksitler halinde ödenmesine karar verildi.
8- Nüfus Mübadelesi (Etabli):
- Yeni Türk Devleti’nin sınırları içinde yaşayan tüm azınlıklar Türk vatandaşı sayılmıştır.
- Bu konuda en çok Yunanistan ile soru yaşandı.
- Türkiye’deki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler mübadele edilmesi kararlaştırıldı.
9- Savaş Tazminatı
- Anadolu da büyük hasarlara neden olan Yunanistan savaş tazminatı olarak Karaağaçı Türkiye’ye bıraktı.
10- Patrikhane
- Patrikhanenin İstanbul’dan çıkarılması gündeme gelmişse de kabul edilmemiştir. Patrikhane’nin yabancı kiliseler ile işbirliği yapmama şartıyla İstanbul da kalmasına müsaade edilmiştir.
Lozan Antlaşması’nın Özellikleri:
- Lozan antlaşması Milli mücadelenin imzalanan son antlaşmasıdır. Bu antlaşmayla birlikte yeni Türk Devleti Misakı Milli’yi tüm dünyaya tanıtmıştır.
- Milli mücadele sömürü altında bulunan devletlere örnek olmuştur.
- Eşit şartlarda imzalanan bu antlaşma günümüzde de geçerliliğini korumakta.
- Atatürk inkılapları için uygun ortam hazırlamıştır.
- Musul sorunu dışında tüm sorunlar hemen hemen çözüme kavuşmuştur.
- Bu konferansta kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
- Hatay, Boğazlar, Fener-Rum Patrikhanesinin İstanbul’dan çıkarılması, Batı Trakya, Ege Adaları isteğimiz doğrultuda çözüme kavuşmamıştır.
- Yabancı okullar, dış borçlar, nüfus mübadelesi, Hatay, Boğazlar, Musul ve Patrikhane gibi konular ilerleyen süreçte tekrar gündeme gelmiştir
Misak-ı Milli’den Verilen Tavizler
- Moskova Antlaşması: Batum (ilk taviz) geri alınamadı.
- 1921 Ankara Antlaşması: Hatay (İkinci taviz) 1939 da geri alındı.
- 1926 Ankara Antlaşması: Musul (üçüncü taviz) geri alınamadı.